Motywowanie jest procesem polegającym na oddziaływaniu (wpływaniu) przez kierującego (motywującego) na podwładnych (motywowanych), by działali oni (zachowywali się) zgodnie z jego wolą (ustalonymi celami i kierunkiem działania), przy zachowaniu przez nich pewnej swobody działania. Motywacja natomiast jest stanem psychicznym, obejmującym czynniki powodujące, wytyczające i podtrzymujące określone zachowania człowieka, ukształtowanym na skutek wewnętrznego procesu[1]. Motywacja jest jednym z podstawowych czynników wpływających na skuteczność działań pracowników i menedżerów, które decydują o sukcesie lub porażce przedsiębiorstwa.
W pewnym uproszczeniu można przyjąć, że motywacja do pracy, jako stan ukształtowany na skutek skomplikowanego wewnętrznego procesu w psychice człowieka, jest efektem motywowania pracowników ze strony przełożonych. Oczywiście występują jednostki o silnej osobowości, które mając jasno zdefiniowane cele, potrafią samodzielnie motywować się do ich realizacji. Większość ludzi wymaga jednak motywowania z zewnątrz. Dlatego też przedsiębiorstwo powinno tworzyć systemowe warunki, w których dzięki bodźcom materialnym i niematerialnym, a zwłaszcza wynagrodzeniu oraz możliwościom uczenia się i rozwoju, pracownicy i menedżerowie mogą osiągać wysoki poziom motywacji. Takie ujęcie motywacji pozwala wyodrębnić dwa jej podstawowe rodzaje:
- motywacja wewnętrzna – oparta jest na pojawiających się samoczynnie bodźcach, takich jak odpowiedzialność, swoboda działania, możliwości wykorzystania i rozwoju umiejętności, interesująca i stawiająca wyzwania praca oraz możliwość awansu. Bodźce te sprawiają, że ludzie zachowują sie w określony sposób lub poruszają w określonym kierunku.[2]
- motywacja zewnętrzna, osiągana przez nagrody, takie jak podwyżka pensji, pochwała czy awans, oraz kary, m.in. działania dyscyplinarne, nagany, kary pieniężne, krytyka[3]
Uznawanie motywacji jako jednego z najważniejszych zadań organizacyjnych wynika z następujących przesłanek:
- jest ona powszechnie uznawana za coś pozytywnego,
- jest jednym z kilku czynników, obok uzdolnień, zasobów i warunków działania, wywierających istotny wpływ na efektywność pracy danej osoby,
- praktyka funkcjonowania wielu przedsiębiorstw potwierdza pogląd o niedoborze motywacji i konieczność jej okresowego uzupełniania,
- motywacja jest narzędziem, za pomocą którego menedżerowie mogą układać stosunki pracy w organizacji[4]
W kontekście powyższych przesłanek jedną z miar efektywności każdego menedżera, niezależnie od szczebla zarządzania przedsiębiorstwem, jest zdolność przekładania własnej wiedzy dotyczącej zasad, reguł i mechanizmów zachowań ludzi, na konkretne instrumenty motywowania, a także umiejętność ich skutecznego stosowania w praktyce.
[1] Stoner, Freeman, Gilbert 2001, str. 426
[2] Armstrong…str.212
[3] Lichtarski str.279
[4] Stoner, Freeman, Gilbert…str.427